Andrzej Kosendiak - Marcin Józef Żebrowski

" "Magnificat", "Rorate coeli" i "Missa Pastoritia" należą w zgodnej opinii znawców twórczości Żebrowskiego do jego najlepszych dzieł. Są to kompozycje typu kantatowego, w których tekst liturgiczny (w tym także niektóre części mszalne) został podzielony na mniejsze odcinki, niekiedy opracowane przez kompozytora prawie jak samodzielne utwory, skontrastowane pod względem nastroju, rodzaju obsady wokalno-instrumentalnej, a nawet stylu. (... )

W XVIII wieku ranga nieszporów w niedziele i inne święta roku kościelnego była wyższa niż głównej mszy (tzw. sumy). Oprawa muzyczna składających się na to nabożeństwo psalmów i "Magnificat" musiała więc być okazała, czego przykładem jest "Magnificat" Żebrowskiego w tonacji G-dur, zbudowane z jedenastu skontrastowanych sekcji. (... ) Wyjątkowy urok "Magnificat" kryje się w częściach solowych, niezwykle zróżnicowanych wyrazowo i stylistycznie. W pierwszej połowie kompozycji dominują arie o pełnych wdzięku melodiach, charakterystycznych dla włoskiego, operowego stylu galant. (... ) W drugiej połowie "Magnificat" króluje styl wyraźnie starszy, barokowy, bardziej typowy dla pierwszego trzydziestolecia XVIII wieku niż jego środka. (... )

"Rorate coeli" to introit otwierający poranną adwentową mszę wotywną poświęconą Najświętszej Maryi Pannie. Opracowanie Żebrowskiego zachowało się w rękopiśmiennej kopii opatrzonej datą 1752, co w przybliżeniu określa czas powstania tej kompozycji. Składają się na nią trzy sekcje: chorałowa intonacja pierwszego słowa introitu, swobodne, wielogłosowe opracowanie wersetu psalmowego Benedixisti Domine (z efektownym, pełnym energii akompaniamentem orkiestry) oraz podwójna fuga, stylistycznie bardziej bliska fugom klasycznym niż barokowym, podejmująca słowa Rorate coeli.

Powstanie bożonarodzeniowej "Missa Pastoritia" datowane jest przez Remigiusza Pośpiecha na koniec głównego pobytu Żebrowskiego na Jasnej Górze. (... ) Pasterski nastrój można dostrzec od razu w "Kyrie". Pierwszą sekcję tej części mszalnej otwiera intonowany przez skrzypce krótki motyw melodyczny o wyraźnie ludowym, mazurowym posmaku. Natomiast druga sekcja tej części jest skoczna niczym krakowiak i zawiera krótkie, burdonowe odcinki, jakby grane przez wiejską kapelę. Muzyka ta, zgodnie z konwencją epoki, pojawia się również na zakończenie mszy w dwuczęściowym "Agnus Dei – Dona nobis pacem".

Podobne burdonowe brzmienia kompozytor wprowadził też w polifonicznym zakończeniu "Glorii", którego muzyka zostanie później użyta dwukrotnie jako opracowanie sekcji "Osanna in excelsis" w części "Sanctus". Tak jak w "Magnificat" uwagę przyciągają wirtuozowskie ustępy solowe tej mszy: w "Glorii" – aria sopranowa "Domine Deus" oraz duet tenoru i basu z koncertującą parą trąbek "Quoniam tu solus Sanctus", a w "Sanctus" – wspaniała aria altowa "Benedictus" z koncertującą partią skrzypiec, którą zapewne Żebrowski skroił na miarę własnych, niemałych umiejętności gry na tym instrumencie. Zadziwia też łatwość kompozytora w pisaniu w dwóch stylach – chóralne "Qui tollis peccata mundi" z części "Gloria" porusza pełną barokowego patosu, schromatyzowaną melodią, towarzyszącą – zgodnie z tradycją – błagalnej prośbie wiernych "miserere nobis" ("zmiłuj się nad nami"), podczas gdy zwarte formalnie, trzyczęściowe "Credo" odznacza się wczesnoklasyczną lekkością wyrazu. " - Anna Ryszka-Komarnicka

Lista utworów:
Marcin Józef Żebrowski
1. Rorate Coeli
Magnificat
2. Chorus: Magnificat Anima Mea
3. Aria: Quia Respexit (A)
4. Aria: Quia Fecit Mihi Magna (S)
5. Chorus: Et Misericordia
6. Aria: Fecit Potentiam (B)
7. Duo: Deposuit Potentes (S&A)
8. Chorus: Esurientes Implevit Bonis
9. Aria: Suscepit Israel (S)
10. Aria: Sicut Locutus Est (T)
11. Chorus: Gloria Patri
Missa Pastoritia
Kyrie
12. Chorus: Kyrie Eleison
13. Chorus: Christe Eleison
Gloria
14. Chorus: Gloria
15. Aria: Domine Deus (S)
16. Chorus: Qui Tollis Peccata Mundi
17. Duo: Quoniam Tu Solus Sanctus (T&B)
18. Chorus: Cum Sancto Spiritu
Credo
19. Chorus: Credo In Unum Deum
20. Chorus: Et Incarnatus Est
21. Chorus: Et Resurrexit
Sanctus
22. Chorus: Sanctus
23. Aria: Benedictus (A)
24. Chorus: Osanna
Agnus Dei
25. Chorus: Agnus Dei
26. Chorus: Dona Nobis Pacem